De omgeving van de organisatie

Als je met oogkleppen bestuurt en geen weet hebt (al dan niet bewust) van wat er in de omgeving van de organisatie gebeurt, loop je het risico steeds met verrassingen geconfronteerd te worden. Nu hoeft niet iedere verrassing direct negatief te zijn, de lotto winnen is altijd leuk. Maar je bent wel zo actief en efficiënt als je gelijk een plan hebt wat je met het geld gaat doen. De negatieve zaken wil je graag uit de weg gaan. Dat uit de weg gaan heb je zelf voor een klein deel in de hand door de blik naar voren en om je heen te richten. We leggen in deze paragraaf uit hoe je dat systematisch kunt doen en welke hulpmiddelen daar voor zijn.

In de vorige paragraaf is de metafoor van het schip dat richting New York vaart aangehaald en ook daar zal aan boord de kapitein continu door zijn of haar verrekijker de horizon afspeuren, de radar- en satellietbeelden scannen en al dan niet vertalen in aangepaste acties. Dat hoor je als effectief bestuurder ook te doen.

We doen dat aan de hand van twee methoden:
– De democratische driehoek
– SWOT-analyse (meer hierover in de volgende paragraaf)

De Democratische driehoek

Een methode om naar je omgeving te kijken is de Nederlandse samenleving zien als een driehoek van drie belangrijke actoren die met elkaar in verbinding staan. Deze manier is de “Democratische driehoek” van Prof. Anton Zijderveld. De drie actoren zijn de overheid, de markt en de burgermaatschappij.

Actor de overheid
Bij de overheid gaat het om het ordenen van de samenleving. De overheid stelt wetten en regels op. Denk bijvoorbeeld aan de verplichtingen op basis van het Burgerlijk Wetboek (BW). Of de recent ingevoerde Wet Bestuur Toezicht rechtspersonen (WBTR), die aangeeft hoe je het bestuur moet inrichten. Of de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) die bepaalt hoe jouw bestuur met de persoonsgegevens van de leden en overige betrokkenen moet omgaan. Net zo goed stelt de overheid regels voor de markt. Denk dan bijvoorbeeld aan fiscale regels, verboden en geboden, vestigingsvergunningen, en milieueisen.

Actor de markt
Bij de markt oftewel het bedrijfsleven gaat het om de handel van producten en diensten. Het bedrijfsleven kan aan de consument leveren, aan de overheid, aan andere bedrijven en aan de individuele burger.

Actor de burgermaatschappij
De derde actor is de burgermaatschappij. Dit zijn initiatieven, stichtingen en verenigingen met maatschappelijke doelen. Zij vormen het maatschappelijk middenveld, de ‘civil society’. Daar kom je de Nederlander in georganiseerde vorm tegen, bijvoorbeeld als bestuurder van een stichting of vereniging of gewoon als een van de vele honderdduizenden vrijwilligers die de handen uit de mouwen steken voor de samenleving.

Drie actoren samen is de samenleving

Alle drie hierboven genoemde actoren vormen samen de samenleving en zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Wat de ene actor doet, kan effect hebben op een of twee van de andere actoren. Deze driehoek helpt je in het denken over de samenleving en de mogelijke invloed van de overheid en het bedrijfsleven op jouw organisatie. Het geeft je de tijd om tijdig op ontwikkelingen te anticiperen. Dat kan voor de middellange termijn. Neem bijvoorbeeld de gemeentelijke subsidies die bij het aantreden van een nieuw College van B&W misschien geschrapt of juist gemaakt gaan worden. En dat kan voor de lange termijn. Neem bijvoorbeeld de ambitie van de Europese Unie om in 2050 klimaatneutraal te zijn.