De stichting en vereniging

De stichting en vereniging zijn de meest voorkomende rechtsvormen.

Voordat je van start gaat met het oprichten van een vrijwilligersorganisatie, ga je nadenken over de rechtsvorm. Dit is de juridische vorm van de organisatie en de manier waarop deze bekendstaat bij instanties zoals de Belastingdienst. Er zijn verschillende rechtsvormen mogelijk. Voor vrijwilligersorganisaties zijn de stichting en vereniging de meest voorkomende rechtspersonen.

Een rechtspersoon is een door de wetgever gecreëerd rechtssubject. Dit betekent dat deze net als de mens gezien wordt als drager van rechten en plichten. Door een rechtspersoon op te richten, creëer je een scheiding tussen je vermogen als natuurlijk persoon en de wederpartij (bijvoorbeeld de subsidiegever). Een rechtspersoon kan contracten en leningen afsluiten, subsidies aanvragen, schulden maken, enzovoorts. De bestuurders van de organisaties zijn dan de vertegenwoordigers van de organisatie. Door het oprichten van een organisatie in juridische vorm, en dus een rechtspersoon, kunnen de bestuurders niet persoonlijk aansprakelijk gesteld worden. Bestuurders moeten wel rechtmatig handelen. Daarover meer in hoofdstuk 3: goed bestuur.

Een voorbeeld uit de praktijk over aansprakelijkheid:
Je hebt een goed projectplan geschreven voor een nieuw initiatief in de buurt. Je ontvangt een subsidiebedrag van 2000 euro om dit initiatief op te starten. Je hebt alleen gaandeweg het geld anders besteed zonder de subsidiegever te informeren. Je hebt de doelen uit het projectplan niet behaald. De subsidiegever vordert het subsidiebedrag terug omdat je niet aan de verplichtingen hebt voldaan. Door het oprichten van een stichting of vereniging wentel je de aansprakelijkheid op de rechtspersoon af. Iets anders is natuurlijk als je opzettelijk de verplichtingen niet bent nagekomen. De subsidiegever kan je in dat geval wel als privépersoon aansprakelijk stellen. Daarover kun je alles lezen in het hoofdstuk over persoonlijke aansprakelijkheid.

Fiscale regels

Voor een stichting of vereniging gelden fiscale regels. Er kunnen zelfs fiscale voordelen aan vastzitten. Kortom, het oprichten van een stichting of vereniging heeft zo zijn voordelen. Ook als het om een buurtinitiatief gaat.

De verschillen tussen een stichting en vereniging

De rechtspersoon waarvoor je kiest kan dan een vereniging of stichting zijn. Om de keuze makkelijker te maken zijn er de volgende onderscheidende juridische criteria:

• Bij een stichting zijn er geen leden en is er (minimaal) een bestuur. Het is kort gezegd eerder een zak geld die een stichting voor een bepaald maatschappelijk doel beheert. Bij een stichting hebben alleen bestuurders stemrecht. Alleen zij kunnen besluiten nemen.
• Een vereniging kun je zien als een samenwerkingsverband van een aantal mensen (leden) die iets gemeenschappelijks hebben. Bijvoorbeeld: belangen, sport, gezelligheid, enzovoorts. Er is minimaal een bestuur en een algemene ledenvergadering (ALV). Bij de vereniging is de ALV het hoogste besluitvormende orgaan.

Er zijn drie soorten verenigingen.

1. Vereniging met volledige rechtsbevoegdheid, oftewel de formele vereniging.
2. Vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid, oftewel de informele vereniging. Deze richt je op zonder notaris. De vereniging kan alsnog statuten hebben, maar deze zijn dan niet opgenomen in een door de notaris opgestelde akte. Zij kan geen erfgenaam zijn en kan ook geen registergoederen (huis, boot e.d.) verkrijgen. Zij kan ook geen partij zijn bij een juridische fusie of splitsing.
   • Schrijf je de vereniging in bij de Kamer van Koophandel (KVK)? Dan is in eerste instantie de vereniging aansprakelijk. Daarna zijn eventueel de bestuurders privé aansprakelijk.
   • Schrijf je de vereniging niet in bij de KVK? Dan zijn de bestuurders direct privé aansprakelijk. Een informele vereniging ben je ook weer niet zomaar. Je hebt een ledenbestand, een bestuur, en er zijn ledenbijeenkomsten.

Een praktijkvoorbeeld van een informele vereniging.
Een groep ondernemers uit Escamp organiseert driemaal per jaar een braderie en huurt daarvoor een ruimte. De groep heeft een bestuur en een jaarlijkse vergadering waar iedereen aan deelneemt.

3. Vereniging van eigenaars (vve). Ben je eigenaar van een appartement? Dan is het verplicht om lid te zijn van een vve. Zij behartigt de gemeenschappelijke belangen van de leden. De vve heeft ook enkele verplichtingen, zoals minimaal een keer per jaar vergaderen, een reservefonds opbouwen en een jaarrekening opstellen. Elke vve moet zich inschrijven in het Handelsregister. Voor meer informatie kun je verder lezen op de website van de KVK.

Wanneer we in deze gids voor vrijwilligersorganisaties spreken van een vereniging, gaat dat telkens om de volledig rechtsbevoegde vereniging.