Oprichten van een Stichting of Vereniging

Inleiding: een goed begin is het halve werk

Het oprichten van een vereniging of stichting is vrij eenvoudig, snel te doen. Het kost wel geld, want er komt een notaris aan te pas. Echter, voor je die stappen gaat zetten is het van belang om goed over een aantal zaken na te denken. Immers, een goed begin is het halve werk. En hoeveel zaken je beter en doorwrocht hebt doordacht voordat je naar de notaris gaat hoe beter het is.

Denk bijvoorbeeld goed na aan wat je wilt bereiken, wat je doel is, hoe je dat denkt te gaan doen en met wie. Maar ook of je dat georganiseerd wilt gaan doen en zo ja, in welke vorm. Wil je 100% een vrijwilligersorganisatie zijn of denk je erover om mensen in te gaan huren al dan niet als ZZP’er en als dat laatste je keuze is, hoe denk je dat te gaan financieren? Realiseer je dan ook dat exploitatie niet snel of helemaal niet voor een overheidssubsidie in aanmerking komt.

Waarvoor ben je als organisatie in spé op aarde en waar richt je je op? Denk ook na of je het met een klein groepje mensen wilt doen of dat je voor het grotere geheel gaat. In het eerste geval zou je kunnen kiezen voor een stichting. In het tweede geval voor een vereniging, als je het van belang vindt om iedereen juridisch aan je organisatie te binden. Denk ook na of je als oprichter wel geschikt bent voor een bestuursfunctie – en zo ja, welke dan – of dat je je beperkt tot het oprichten maar het aan anderen overlaat om het bestuur te bemannen. Want dat is wellicht meer ‘hun ding’ en niet de jouwe.

De keuze voor een rechtspersoon

Is het nodig?
De eerste stap die je zet is de keuze om een rechtspersoon op te richten of niet. Het is geen verplichting en sommige activiteiten kunnen prima door jou als natuurlijk persoon – mens van vlees en bloed – gedaan worden al dan niet samen met anderen zonder dat je er een bepaalde organisatie voor opricht. In dat geval is de structuur los, zijn er waarschijnlijk weinig tot geen zakelijke verplichtingen die je qua risico wilt uitsluiten en draait het prima.

Voorbeeld
Bijvoorbeeld om met een aantal buren een zomerbarbecue voor de straat te houden of een winterfeest op te zetten, hoef je echt geen stichting of vereniging te zijn. Sterker nog, het werk zal beter en makkelijker lukken om het op die manier te doen. Zo kun je b.v. Activiteitensubsidie aanvragen bij Gemeente Den Haag. Dit kun je doen via de Bewonersorganisatie in jouw wijk én hoef je dus geen aparte organisatie op te richten.

Iets anders wordt het als er bijvoorbeeld sponsoren om de hoek komen kijken met wie je zakelijke afspraken gaat maken, je speelattributen of mensen gaat huren en dergelijke. Of de subsidie is aanmerkelijk hoger dan €150,- . Er een subsidiebeschikking is met allerlei voorwaarden en te behalen resultaten. Dan is het zaak om (als het al niet door de subsidiegever geëist wordt), over te gaan tot het oprichten van een rechtspersoon.

Wat is een rechtspersoon?

Een rechtspersoon is een door de wetgever gecreëerd rechtssubject, wat betekent dat deze net als de mens gezien wordt als drager van rechten en plichten. Er zijn verschillende soorten rechtspersonen maar die waar wij het in dit hoofdstuk over gaan hebben, ofwel de privaatrechtelijke rechtspersonen, betreffen de vereniging en stichting. Daarnaast speelt mee dat je een scheiding tussen je vermogen als privépersoon en de wederpartij wilt hebben zodat als je aansprakelijk wordt gesteld – bijvoorbeeld de subsidiegever vordert het subsidiebedrag terug omdat je niet aan de verplichtingen hebt voldaan en het geld is al besteed – dan is het handig en zeker aan te bevelen om tussen jou als natuurlijk persoon en de subsidiegever een juridische buffer, een rechtspersoon te hebben. Op die manier wentel je de aansprakelijkheid op de rechtspersoon af. Iets anders is natuurlijk wel dat als je opzettelijk de verplichtingen niet bent nagekomen de subsidiegever je wel als privépersoon aansprakelijk kan stellen. Daarover kun je alles lezen in het hoofdstuk over Aansprakelijkheid. Een ander bijkomende reden om over te gaan tot het oprichten van en rechtspersoon zijn fiscale regels. Daar gelden weer heel andere regels voor dan bij jou als mens van vlees en bloed. Sterker nog, er kunnen zelfs fiscale voordelen aan vastzitten.

Voordelen van een rechtspersoon

Kortom, het oprichten van een rechtspersoon heeft zo zijn voordelen. De rechtspersoon waarvoor je kiest kan dan een vereniging of stichting zijn. Om de keuze te vergemakkelijken zijn er de volgende onderscheidende juridische criteria:

• Bij een stichting zijn er geen leden en is er (minimaal) een bestuur. Het is kort gezegd eerder een zak geld die t.b.v. een bepaald maatschappelijk doel beheerd wordt. Een stichting kun je overigens ook oprichten als het gaat om risico-afscherming, economische exploitatie, samenwerking e.d.
• Een vereniging kun je zien als een samenwerkingsverband van een aantal mensen (leden) die iets gemeenschappelijks hebben. Bijvoorbeeld: belangen, sport, gezelligheid e.d. Er is minimaal een bestuur en een algemene ledenvergadering.

Nog even terzijde; de vereniging komt voor in twee soorten. De vereniging met formele rechtsbevoegdheid en de vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid ook wel de informele vereniging genoemd. Bij deze laatste is het onderscheidend criterium dat deze niet beschikt over statuten die zijn vastgelegd in een notariële akte. De informele vereniging wordt opgericht zonder notariële akte – kan dus wel statuten hebben maar die zijn niet opgenomen in een door de notaris opgestelde akte. Zij kan geen erfgenaam zijn en kan ook geen registergoederen (huis, boot e.d.) verkrijgen. Wat zij ook niet kan, is partij zijn bij een juridische fusie of splitsing. Als laatste en niet geheel onbelangrijk: de bestuurders zijn naast de vereniging hoofdelijk aansprakelijk.

Overigens ben je niet zomaar een informele vereniging er dient namelijk sprake te zijn van een ledenbestand, een organisatorisch verband opgericht voor een bepaald doel (er is een bestuur, er zijn ledenbijeenkomsten, de samenwerking is gericht op enige continuïteit) en men neemt als eenheid deel aan het rechtsverkeer. Bijvoorbeeld een groep ondernemers uit een bepaald gebied, met een bestuur en een jaarlijkse vergadering waar iedereen aan deelneemt, en die driemaal per jaar een braderie organiseert en daarvoor een ruimte afhuurt e.d. kan dan worden aangemerkt als een informele vereniging. In dit hoofdstuk gaan het om de volledig rechtsbevoegde vereniging.

Veel wetgeving

Realiseer je als aankomend of kersvers bestuurder dan ook dat er gelijk het nodige aan wet- en regelgeving op je af komt waar je als bestuur(der) rekening mee hebt te houden. Denk daarbij aan: fiscale regels, privacy (AVG), transparantie in het bestuur (WBTR), eventueel een governance-code en alle overige wettelijke bepalingen en eisen. Het is zaak je daar als oprichter en als bestuur in te verdiepen opdat je in ieder geval een idee hebt van het juridische speelveld.

Maak gebruik van advies

Een organisatie als PEP-Den Haag organiseert daarom dan ook veel workshops en andere vormen van bijeenkomsten, zoals de leergang Besturen van Vrijwilligersorganisaties, om (aspirant-)bestuurders te ondersteunen.